Fibromiyalji nedir? Fibromiyalji Tedavisi; En Etkili 4 Yöntem

Fibromiyalji nedir? Fibromiyalji Tedavisi; En Etkili 4 Yöntem

Ortalama olarak toplumun %3,5'inde görülen fibromiyalji sendromu, hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Romatizmal hastalıklar içerisinde en sık karşılaşılan ikinci hastalık olan fibromiyalji, kadınlarda erkeklere göre üç kata kadar daha fazla görülmektedir.

Kadınlarda daha sık görülmesinde; ağrı eşiğinin daha düşük olması olarak tahmin edilmektedir.

Kaynak: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6322092/

Yapılan araştırmalar, ülkemizde yaklaşık 2,4 milyon fibromiyalji hastası olduğunu göstermektedir. Bu kadar sık görülen bu rahatsızlık hakkında daha detaylı bilgi için yazımızı incelemeye devam edin veya profesyonel destek için fizyoterapist randevusu oluşturabilirsiniz..

Bu yazımızda fibromiyalji tedavisinde kullanılan en 4 etkili yöntem üzerinde duracağız. Fakat önce fibromiyaljiyi biraz daha yakında tanıyalım.

Fibromiyalji sendromu veya FMS, kaslarda yaygın ağrı ve hassasiyet ile karakterize kronik bir hastalıktır. Kronik hastalıklar, uzun süren, tamamen tedavi edilemeyen ve bu nedenle tekrarlanan tedaviler gerektiren hastalıklardır. Bir başka tanımda ise; ağrı eşiğinin azalması sebebiyle ağrılı uyarana karşı oluşan aşırı hassasiyettir.

Fibromiyalji sadece kas ağrısı ve hassasiyetten ibaret değildir.

Oldukça kompleks bir rahatsızlıktır. Uyku düzensizliği, aşırı yorgunluk, halsizlik ve sabah tutukluğu diğer karakteristik belirtilerindendir. Fakat bu belirtiler bir çok rahatsızlıkta görebilirsiniz. örneğin; vitamin ve mineral eksikliğinden kaynaklanan yaygın kas ağrıları yanlış bir şekilde fibromiyalji tanısı alabilir.

Konuyla ilgili yapılan bir araştırmada; doktor tarafından 497 kişinin değerlendirilmesi yapıldı ve 104 kişiye fibromiyalji tanısı koyuldu. Fakat 104 kişiden sadece 63'ü doğru tanıydı, 41'i ise yanlış tanı olarak belirlendi. Benzer çalışmalar 3000 kişi gibi daha fazla kişi üzerinde de yapıldı ve oran yaklaşık olarak aynıydı.

Kısaca özetlemek gerekirse; her 5 tanıdan 2'si hatalı olabilir.

Kaynak: https://www.sciencedaily.com/releases/2019/02/190206091412.htm

Bu bilgiyi göz önünde bulundurarak yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.

Fibromiyalji belirtileri arasında en öne çıkan belirti; yaygın kas ağrısıdır. özellikle vücudun belli noktalarından aşırı hassasiyet ile kendini belli eder. Bu noktalar fibromiyalji noktaları olarak da anılmaktadır. Fibromiyalji noktalarına ilerleyen başlıklarda değineceğiz.

Fibromiyaljininin diğer belirtileri şu şekildedir;

• Yorgunluk
• Uyku problemleri
• Uzun süre uykuya rağmen dinlenmiş hissetmemek ve yataktan kalkmakta zorlanmak
• Baş ağrısı
• Depresif ruh hali
• Kaygı
• Odaklanmada veya dikkat vermede zorluk
• Alt karın bölgesinde ağrı
• Nefes almada zorlanma
• Kulaklarda çınlama
• Egzersize karşı dirençsizlik ve çabuk yorulma

Bu belirtiler tek tek düşünüldüğünde bir çok rahatsızlıkta ortaya çıkabilir. Bu yüzden fibromiyalji zor tanı alan bir rahatsızlıktır. Doğru teşhis konulmadığında ve tedavi edilmediğinde yaşam kalitesinde düşüş ve işgücü kaybına neden olur.

Toplumda oldukça sık görülen bir rahatsızlıktır. Fakat fibromiyalji nedenleri henüz net olarak belirlenememiştir. Bu konu hakkında farklı teoriler vardır ama henüz hiç birisi kesin değildir. Diğer yandan, bazı faktörlerin bu hastalığı tetiklediği düşünülmektedir. Bu faktörler;

Genetik Faktör: Fibromiyaljide genetik rolün olduğu düşünülmektedir fakat hangi genlerin kesin olarak buna sebep olduğu saptanamamıştır. Fibromiyalji ile ilişkili bulunan potansiyel aday genler; SLC64A4, TRPV2, MYT1L ve NRXN3'tür.

Enfeksiyonlar: Daha önceden geçirilmiş çeşitli enfeksiyon hastalıkları fibromiyaljiyi tetikleyebilir veya belirtileri kötüleştirebilir.

Stres: Fiziksel ya da duygusal travma gibi bir stres kaynağı vücutta aylar veya yıllar boyunca devam eden uzun süreli etkilere yol açabilir. Stres, fibromiyaljiye katkıda bulunabilecek hormonal bozukluklarla ilişkili bulunmuştur.

Kişilik yapısı: Daha çok hassas yapılı, mükemmeliyetçi ve olaylardan çabuk etkilenen kişilik yapısına sahip bireylerde görülür.

Fibromiyaljinin nedenleri net olmasa da bu faktörlerden dolayı fibromiyalji atakları tetiklenebilir.

Fibromiyalji atakları, ağrının yoğun şekilde hissedildiği zamanları tanımlar. Bu durum bazen basit bir gribal enfeksiyondan kaynaklanabilirken, bazen de yoğun stresten kaynaklanabilmektedir.

Beyin, stres ile karşı karşıya kaldığında bunu bir tehlike olarak algılar vücuda şu emri verir; savaş ya da kaç! Vücut bu emre itaat etmek için kasları devreye sokar. Stres altında beyin bazı hormonlar salgılar ve bu hormonlar kaslarda gerilemelere yol açar. Kaslar o kadar çok gerilir ki ağrı verici kasılmalar oluşur. Savaşmanın ya da kaçmanın mümkün olmadığı durumlarda ise; kas gerginliği ağrılı kas spazmları ortaya çıkar.

Vücudumuzda fibromiyalji noktaları veya fibromiyalji tetik noktaları olarak adlandırılan hassas noktalar vardır. Bu noktalar uzun bir süre fibromiyalji tanısı için ana kriterlerden biriydi. Vücudumuzda yer alan 18 hassas noktanın 11'inde hafif basınca karşı oluşan ağrı şikayeti ve hassasiyet fibromiyalji tanısı için oldukça önemliydi.

Günümüzde fibromiyalji noktalarının değerlendirilmesi, tanı için tek başına önemli kriter olarak görülmemektedir. Fakat hala hassas nokta testleri yapılmaktadır. Fibromiyalji tetik noktaları şunlardır;

Daha önce yazımızda bahsettiğimiz üzere fibromiyalji tanısı koymak oldukça zordur. Diğer hastalıklarla karıştırılma ihtimali oldukça yüksektir. üstelik fibromiyalji için belirleyici bir kan testi veya radyolojik görüntüleme de yoktur. Yapılan kan testleri ve radyolojik görüntülemeler hastalığın başka bir problemden kaynaklanmadığını anlamak içindir.

Fibromiyaljiyi tespit eden bir laboratuvar testi yoktur.

Aşağıda belirteceğimiz tanı kriterleri sadece bilgilendirme içindir. Lütfen kendiniz tanı koyma girişiminde bulunmayınız. Hastalık hakkında tecrübeli ve iyi bir hekim tarafından şikayetleriniz çok iyi değerlendirilmeli.

Güncellenen tanı kriterlerine göre üç ay veya daha uzun süredir devam eden ve tıbbi nedene dayanmayan yaygın ağrı şikayeti olmalı. Fizik muayenede hassas nokta testleri yapılmalı. Amerikan Romatoloji Derneği 1990, 2010 ve 2013 yıllarında tanı kriterleri yayınlamıştır.

Son yayınlanan 2013 yılındaki tanı kriterlerindeki tartışmalar sebebiyle 2010 yılına ait tanı kriterlerini sizinle paylaşacağız.

Yaygın Ağrı Skalası

Hastanın öyküsüne eşlik eden belirtiler ve ağrının vücuda dağılımı oldukça önemlidir. örneğin aşağıdaki tabloda ağrı noktaları 5 bölgeye ayrılmıştır.

Bu 5 bölgeden en az 4'ünde ağrı olması gerekir.

Bölgelerin 3'ünde veya daha azında ağrı olması yaygın ağrı olarak değerlendirilmemektedir.

Yaygın ağrı skalası tek başına tanı için yeterli değildir. Bunun dışında kullanılan diğer ölçek semptom şiddet skalasıdır.

Semptom Şiddet Skalası

Semptom şiddet skalasını 2 aşamada belirliyoruz.

Belirtilen bulgular şiddetine göre işaretlenir ve denk gelen puanlar toplanır. Ardından Semptom Şiddet Skalası B'deki bulguların varlığına bakılır ve var olan bulgu sayısına göre 0, 1, 2 veya 3 puan belirlenir. Böylece Semptom Şiddet Skalasının Toplam puanı elde edilir.

Semptom şiddet skalasınde birinci ve ikinci aşamanın toplam maksimum skoru 12'dir.

Fibromiyalji Tanı Kriterleri

Elde edilen skorların değerlendirilmesi şu şekildedir;

Yaygın Ağrı Skalası Puanı > 7 ve Semptom Şiddet Skalası > 5 ise

veya

Yaygın Ağrı Skalası Puanı = 4-6 ve Semptom Şiddet Skalası > 9

olması halinde fibromiyalji sendromu düşünülür.

İki skalanın toplam puanı minimum 12 olmaldır. 12 nin altında FMS düşünülmez. Puan arttıkça hastalığın şiddeti artar. Maksimum skor 12+19 = 31'dir.

Fibromiyalji tedavisi; ilaçlı tedaviler ve ilaç dışı tedaviler olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu yazımızda ilaç dışı tedaviler hakkında bilgi vereceğiz. İlaç tedavileri için mutlaka doktorunuza başvurmalısınız.

Fibromiyalji tedavisinde her zaman ilk sırada eğitim vardır. Fakat bu yazıda eğitimi ayrı bir başlık olarak değerlendirmeyeceğiz çünkü sunulan her çözüm bir eğitim içeriğidir zaten.

FMS'nin tamamen ortadan kaldırılmaması, onun kontrol edilemez bir hastalık olduğu anlamına gelmez. FMS kontrol edilebilir bir hastalıktır ve bilinçli bir öz yönetim sayesinde ağrısız bir yaşam sürebilirsiniz.

Eğitimin genel amacı: Farkındalık.

Fibromiyalji;

• Yaşamınızı tehdit etmez,
• Yaşam sürenizi kısaltmaz,
• Eklem deformiteleri yapmaz.
• Engellilik oluşturmaz.

Düzenli bir yaşam ve gerektiğinde kullanılacak ilaç tedavileriyle ağrılarınızı kontrol altına alabilirsiniz. Bu bilinç ve özgüveni geliştirdiğinizde uygulayacağınız ilaç dışı yöntemlerden daha fazla verim alacağınızı unutmayınız.

Beslenme

Glutamattan Uzak Durmalısınız

Glutamat ağrının beyine iletilmesinde rol alır. Eğer fazla miktarda glutamat alırsanız; daha fazla ağrı beyine iletilir ve daha şiddetli bir ağrı duymanıza sebep olur. Glutamatı iki şekilde alabilirsiniz.

Bunlardan birisi kırmızı et yoluyla, diğer ise gıdalarda eklenen koruyucular ve tatlandırıcılar yoluyla.

Kırmızı ette bulunanı yavaş emilir. Koruyucu ve tatlandırıcılarda bulunan ise çok daha tehlikelidir.

Özellikle tatlandırıcılardan uzak durun.

Diğer yandan kırmızı et tüketiminizi de azaltın ve özellikle işlenmiş etlerden uzak durun. Sucuk, sosis, salam gibi.

Mineral ve Vitamin Eksikliğine Dikkat Edin

Bazı minerallerin ve vitaminlerin eksikliği sinir iletimini bozar ve daha fazla ağrı hissetmenize sebep olur.

Magnezyum ve çinko düşüklüğü şiddetli kas ağrıları yaşamanıza sebep olabilir.

Diğer yandan B6 vitamini eksikliği de şiddetli ağrı yaşamanıza sebep olabilir. Omega 3 yağ asitleri de sinir iletiminde önemlidir ve düzenli alınmalıdır.

Omega 3 deniz ürünlerinde bol miktarda bulunur. Özellikle somon, ton balığı, uskumru ve sardalye ve hamside.

Antioksidan Alın

Bol miktarda sebze ve meyve yemek, üzüm ve yeşil çayda C ve E vitamin düzeyimizi arttırarak vücudumuzda biriken maddelere karşı antioksidan etki yapar ve ağrı miktarımızı azaltırlar.

Antioksidan oranı yüksek başlıca besinler; salatalık, maydanoz, avokado, yeşil çay, nar, ceviz, lahana, enginar, kırmızı pancar, ıspanak, kivi, üzüm, adaçayı ve limondur.

Kafein Tüketiminizi Düzenleyin

Kahve bir antioksidandır fakat, akşam üzerinden itibaren tüketeceğiniz kahve uyku düzeninizi etkileyebilir.

Akşam saatlerinden itibaren kahve başta olmak üzere; alkol, gazlı içecekler (kola, gazoz gibi) ve çikolatadan uzak durun.

Egzersiz

Fibromiyalji tedavisinde egzersizi değerlendiren 2008 tarihli 34 çalışma ve toplam 2276 deneğin incelendiği Cochrane derlemesinde 47 farklı egzersiz girişimi incelenmiş ve aerobik egzersizin ağrıda ve fiziksel işlevlerde sırasıyla %35 ve %34 oranlarında iyileşme sağladığı saptanmıştır. Kaynak.

Düzenli Aerobik Egzersiz Yapın

Yürüme, yüzme, hafif tempo koşu gibi egzersizler fibromiyalji ağrılarınızı azaltmada son derece etkilidir. FMS hastaları genellikle kendilerini yorgun, güçsüz ve ağrılı hissettikleri için egzersiz yapmaktan kaçınırlar.

Fiziksel aktivite ve düzenli egzersiz alışkanlığını geliştirmezseniz kısır bir döngünün içine girebilirsiniz. Yapılan çalışmalarda sekiz hafta aerobik egzersizin ağrı kontrolünde dirençli egzersizlerden daha üstün olduğu ifade edilmektedir.

Aerobik egzersizler en az 20 dakika sürdürülmeli ve haftada 2-3 kez yapılmalı.

Esneklik Egzersizleri

Uzun süre oturma ve hareketsiz kalmaya bağlı olarak çoğu kişinin kasları kısalmıştır. Öne eğik durma ile omuzlarımız öne gelmiş, sırt kaslarımız gerilmiş ve kasılmıştır. Genelde bacak arka kaslarımızda oturma sonrası kısalır.

Düzgün bir duruş için haftada üç dört kez kısa kaslarımızı germek önemlidir. Son yıllarda gittikçe yaygınlaşan yoga ve pilates bol miktarda esneklik egzersizlerine sahiptir.

Pilates ve yoga düzgün bir postür kazanmanızda ve kaslarınızın kuvvetlenmesinde de etkilidir.

Hafif Düzeyde Kuvvetlendirme Egzersizleri

Günlük aktivitelerimizi yapmamızı sağlayan ve yorulmadan ağrı hissetmeden günü tamamlamamızı sağlayan egzersizler arasında kuvvetlendirme egzersizleri yer alır. Bu egzersizleri lastik bantlar veya ağırlıklarla ya da kendi vücut direncinize karşı yapabilirsiniz.

Güçlendirme egzersizlerine haftada 2 gün olarak başlanır ve güçlendikçe haftada 3-4 güne çıkılır.

Uyku Düzenlemesi

Aynı Saatte Yatıp Aynı Saatte Kalkın

Biyolojik saatinizin düzenlenmesi son derece önemlidir. Uyku düzenlemesi tavsiyelerimiz arasında sona kalmış gibi görünse de ağrı kontrolünde uyku düzeni son derece önemlidir.

Akşam Saatlerinde Kafein Tüketmeyin

Daha önce beslenme bölümünde bahsettiğimiz üzere akşam saatlerinde özellikle saat 18:00'dan sonra kafein tüketmeyin. Ek olarak geç saatlerde çikolata, gazlı içecek ve alkol alımından da mutlaka uzak durun.

Gün İçinde Uyumayın

Gün içinde şekerleme yapma ihtiyacı duyabilirsiniz fakat 1 saatten uzun süreli gündüz uykuları gece düzensiz bir uyku geçirmenize sebep olabilir.

Yatak Odanız; Karanlık, Sessiz ve Serin Olsun

Kaliteli bir uyku için karanlık ve sessiz bir ortam gerektiğini hepimiz biliriz. Diğer yandan kaliteli bir uykunun diğer kuralı ise ortamın serin olmasıdır. ideal sıcaklık; 16-19 derece arasıdır.

Yatağınızda Televizyon Seyretmeyin

Yatağınızda televizyon, tablet, telefon ve benzeri elektronik eşyalarınızı kullanmayın.

Bu cihazların ekranlarından çıkan mavi ışık sizi uyanık tutacak hormonların salgılanmasına sebep olmaktadır.

Yatağınız da değil ama boş zamanlarınızda Netflix'te yayınlanan bu uyku belgeselini de izleyebilirsiniz. Headspace: Uyku Rehberi

Fizik Tedavi ve Manuel Terapi

Tüm bu tavsiyeler ile birlikte fizyoterapist desteği alabilirsiniz. Fizik tedavi uygulamalarında öncelikli amaç ağrıların azaltılması ve kasların rahatlatılmasıdır. Ardından kalıcı bir tedavi için kısalmış kaslara esneklik egzersizleri ve zayıf kaslara kuvvetlendirme egzersizleri verilecektir.

Fizyoterapist ağrıyı azaltmak için için sıcak su torbaları, infraruj, sıcak hava, çamur paketleri ve ultrason gibi ısı ajanlarını kullanabilir. Diğer yandan ağrı kontrolünde TENS gibi elektroterapi uygulamaları da yapılır.

TENS uygulaması, elektrotlar ile ağrı ileten sinir hücrelerinin aktivitesini azaltır. Bu sayede ağrı lifleri ağrıyı beyine daha az iletir.

Manuel terapi fizyoterapinin içinde uygulanan özel bir metottur. Elle yapılan bazı manevraları vardır. Bu manevralar sayesinde özellikle omurga çevresinde hızlı rahatlamalar sağlanır.

Bu konuda eğitimi olan fizyoterapistler tarafından uygulanmalıdır.

Buradan manuel terapi hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.

Son olarak fizyoterapistler sizi detaylı olarak değerlendirir. Gerektiğinde her kas grubunuzu tek tek inceler. Özellikle tetik noktalarda oluşan spazm problemlerini giderici alternatif yöntemleri vardır.

Tetik nokta tedavisi, derin doku masajı, graston tekniği ve kuru iğneleme gibi. İlgili kas gruplarına bu tedavileri uygulayarak daha hızlı çözümler üretebilirler.

Ağrının azaltılması ile birlikte fizyoterapist eşliğinde yapacağınız egzersiz programı da oldukça verimli olacaktır.

Sağlıklı Günler.

BONUS: Müzik ve Dans

Duyusal sanat tedavileri alanında veriler oldukça sınırlıdır fakat müzik tedavisinin farklı kronik ağrılı durumlarda yarar sağlayabildiği gösterilmiştir ve fibromiyaljideki etkinliği de araştırılmıştır. ülkemizde gerçekleştirilmiş olan 37 hastalık üzerinde randomize bir çalışmada müziğin ağrıda azalma sağlayabildiği gösterilmiştir.

Başlangıç aşamasında olmasa da düzenli bir spor alışkanlığı edindikten sonra zumba gibi; müzik ve dansı birleştiren bir aerobik egzersiz programı sizin için eğlenceli ve faydalı olacaktır.